2021 оны хоёрдугаар сарын 1. Оюу Толгой төслөөс Монгол Улсын хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Хөдөлмөрийн үндэсний нам Ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байна. Ажлын хэсэг нь Санхүү эдийн засаг, Геологи уул уурхай, Хууль эрх зүй гэсэн 3 дэд хороодоос бүрдэж байгаа бөгөөд энэ удаад Оюу толгой төслийн үндсэн гэрээнүүд болох Хөрөнгө оруулалтын гэрээ, Нэмэлт өөрчлөлт оруулж дахин тодотгосон хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ, Оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө (Дувайн гэрээ) болон Оюу толгой төслийн 2014, 2020 оны NI 43-101 Техникийн Тайлангууд, Опенойл компанийн 2016 онд танилцуулсан Оюу толгой төслийн санхүүгийн загвар дээр ажиллаад эхний үр дүнгийн тоймыг танилцуулж байна. 1. Хөрөнгө оруулалтын гэрээний 2.2-т Монгол Улсын бусад орнуудтай байгуулсан давхар татварын хувь хэмжээг тогтворжуулжээ. Хэдийгээр Монгол Улс нь Нидерландын Вант улстай байгуулсан давхар татварын гэрээг 2014 онд цуцалсан боловч энэ нь Оюу толгой төсөлд хамаарахгүй үлдэхээр байна. Үүнээс үүдэн Оюу толгой төслөөс Монгол Улсын авах өгөөж ойролцоогоор 30 орчим хувиар буурсан байна. Иймд Монгол Улсын Засгийн газар нь Рио Тинто компанитай хийх хэлэлцээрт давхар татварыг тогтворжуулсан асуудлыг эргэн харах ёстой гэж бид үзэж байна. 2. Улсын Их Хурлын 2019 оны 92 дугаар тогтоолын 3-т “Оюу толгой төслөөс хүртэх Монголын талын үр өгөөжийг … 53 хувиас бууруулахгүй байх хүрээнд Монголын талын эзэмшлийн 34 хувийн хувьцаа эзэмшлийг бүтээгдэхүүн хуваах нөхцөл, эсвэл ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөрөөр орлуулах хувилбаруудыг судлан шийдвэрлэх, шаардлагатай тохиолдолд холбогдох хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах тухай санал боловсруулан Улсын Их Хуралд танилцуулах”-ыг Засгийн газарт даалгасан. Опенойл компанийн 2016 оны олон нийтэд нээлттэй загварыг ашиглан тооцоолоход Монгол Улсын Засгийн газрын эзэмшлийн 34%-ийг хамгийн багадаа 1.5%-ийн нэмэлт рояалтид шилжүүлэх урьдчилсан тооцоолол гарч байна. Засгийн газар нь УИХ-ын 92 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд хэрхэн ажиллаж байгаа нь тодорхойгүй байна. 3. Оюу толгой төсөл дээр Засгийн газар нь өөрийн санхүүгийн загвар боловсруулан ашиглаж байгаа эсэх нь тодорхойгүй байгаа бөгөөд сүүлийн үед Засгийн газрын холбогдох албан тушаалтнуудын олон нийтэд өгсөн мэдэгдлүүээс дүгнэхэд Засгийн газар өөрийн гэсэн санхүүгийн загвар ашиглахгүй байх хардлагыг төрүүлж байна. 2100 он хүртэл Монгол Улсын эдийн засаг болон Монголчуудын амьдралд том нөлөө үзүүлэх энэхүү төслийн санхүүгийн үр ашгийг тооцоолсон загваргүйгээр Засгийн газар нь бусад хөрөнгө оруулагчидтай хэлэлцээрт орох боломжгүй гэж үзэж болно. Хэрэв найдвартай санхүүгийн загвар боловсруулж амжаагүй эсвэл санхүүгийн загвараа шинэчилэх шаардлагатай бол бид Засгийн газартай хамтран ажиллаж 1 сарын дотор загварыг боловсруулах боломжтой гэдгийг албан ёсоор мэдэгдэж байна. Эцэст нь тэмдэглэхэд өнөөдрийг хүртэл Оюу Толгой төсөл нь улс төрчдийн хоосон шүүмжлэл, популизмын сэдэв сэдэв байсан болохоос тус төслөөс Монголчуудын авах үр өгөөжийг сайжруулах чиглэлээр нэг ч бодит алхам хийгдээгүйд бид харамсаж байна. Цаашид Оюу толгой төслийн үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд Засгийн газар мэргэжилтнүүдийн ур чадварыг ашиглаж бодит үр дүнд хүрэх шаардлагатай бөгөөд энэ зорилгын төлөө Хөдөлмөрийн үндэсний нам нь тууштай ажиллахаа хариуцлагатайгаар мэдэгдэж байна. ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ Д.ЗАНДАНБАТ/MPA

2021 оны хоёрдугаар сарын 1. Оюу Толгой төслөөс Монгол Улсын хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Хөдөлмөрийн үндэсний нам Ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байна. Ажлын хэсэг нь Санхүү эдийн засаг, Геологи уул уурхай, Хууль эрх зүй гэсэн 3 дэд хороодоос бүрдэж байгаа бөгөөд энэ удаад Оюу толгой төслийн үндсэн гэрээнүүд болох Хөрөнгө оруулалтын гэрээ, Нэмэлт өөрчлөлт оруулж дахин тодотгосон хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ, Оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө (Дувайн гэрээ) болон Оюу толгой төслийн 2014, 2020 оны NI 43-101 Техникийн Тайлангууд, Опенойл компанийн 2016 онд танилцуулсан Оюу толгой төслийн санхүүгийн загвар дээр ажиллаад эхний үр дүнгийн тоймыг танилцуулж байна. 1. Хөрөнгө оруулалтын гэрээний 2.2-т Монгол Улсын бусад орнуудтай байгуулсан давхар татварын хувь хэмжээг тогтворжуулжээ. Хэдийгээр Монгол Улс нь Нидерландын Вант улстай байгуулсан давхар татварын гэрээг 2014 онд цуцалсан боловч энэ нь Оюу толгой төсөлд хамаарахгүй үлдэхээр байна. Үүнээс үүдэн Оюу толгой төслөөс Монгол Улсын авах өгөөж ойролцоогоор 30 орчим хувиар буурсан байна. Иймд Монгол Улсын Засгийн газар нь Рио Тинто компанитай хийх хэлэлцээрт давхар татварыг тогтворжуулсан асуудлыг эргэн харах ёстой гэж бид үзэж байна. 2. Улсын Их Хурлын 2019 оны 92 дугаар тогтоолын 3-т “Оюу толгой төслөөс хүртэх Монголын талын үр өгөөжийг … 53 хувиас бууруулахгүй байх хүрээнд Монголын талын эзэмшлийн 34 хувийн хувьцаа эзэмшлийг бүтээгдэхүүн хуваах нөхцөл, эсвэл ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөрөөр орлуулах хувилбаруудыг судлан шийдвэрлэх, шаардлагатай тохиолдолд холбогдох хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах тухай санал боловсруулан Улсын Их Хуралд танилцуулах”-ыг Засгийн газарт даалгасан. Опенойл компанийн 2016 оны олон нийтэд нээлттэй загварыг ашиглан тооцоолоход Монгол Улсын Засгийн газрын эзэмшлийн 34%-ийг хамгийн багадаа 1.5%-ийн нэмэлт рояалтид шилжүүлэх урьдчилсан тооцоолол гарч байна. Засгийн газар нь УИХ-ын 92 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд хэрхэн ажиллаж байгаа нь тодорхойгүй байна. 3. Оюу толгой төсөл дээр Засгийн газар нь өөрийн санхүүгийн загвар боловсруулан ашиглаж байгаа эсэх нь тодорхойгүй байгаа бөгөөд сүүлийн үед Засгийн газрын холбогдох албан тушаалтнуудын олон нийтэд өгсөн мэдэгдлүүээс дүгнэхэд Засгийн газар өөрийн гэсэн санхүүгийн загвар ашиглахгүй байх хардлагыг төрүүлж байна. 2100 он хүртэл Монгол Улсын эдийн засаг болон Монголчуудын амьдралд том нөлөө үзүүлэх энэхүү төслийн санхүүгийн үр ашгийг тооцоолсон загваргүйгээр Засгийн газар нь бусад хөрөнгө оруулагчидтай хэлэлцээрт орох боломжгүй гэж үзэж болно. Хэрэв найдвартай санхүүгийн загвар боловсруулж амжаагүй эсвэл санхүүгийн загвараа шинэчилэх шаардлагатай бол бид Засгийн газартай хамтран ажиллаж 1 сарын дотор загварыг боловсруулах боломжтой гэдгийг албан ёсоор мэдэгдэж байна. Эцэст нь тэмдэглэхэд өнөөдрийг хүртэл Оюу Толгой төсөл нь улс төрчдийн хоосон шүүмжлэл, популизмын сэдэв сэдэв байсан болохоос тус төслөөс Монголчуудын авах үр өгөөжийг сайжруулах чиглэлээр нэг ч бодит алхам хийгдээгүйд бид харамсаж байна. Цаашид Оюу толгой төслийн үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд Засгийн газар мэргэжилтнүүдийн ур чадварыг ашиглаж бодит үр дүнд хүрэх шаардлагатай бөгөөд энэ зорилгын төлөө Хөдөлмөрийн үндэсний нам нь тууштай ажиллахаа хариуцлагатайгаар мэдэгдэж байна. ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ Д.ЗАНДАНБАТ/MPA